Odliczenie składek na związek od dochodu

W dniu 1 stycznia 2022 r. weszła w życie bardzo istotna zmiana ustawy z dnia 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, nazywana „Polskim Ładem”. Zgodnie
z nowym art. 26 ust. 1 pkt 2c) znowelizowanej ustawy, każdy członek związku zawodowego
ma prawo odliczyć od dochodu stanowiącego podstawę obliczenia wyżej wymienionego
podatku kwotę składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych,
w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 300 zł.

Wejście w życie wyżej wymienionej regulacji stanowi efekt wieloletnich starań
związków zawodowych, zwłaszcza NSZZ „Solidarność”, o to, aby każdy członek związku mógł
zmniejszyć spoczywające na nim zobowiązanie podatkowe z tytułu opłacania składek
członkowskich na rzecz związku zawodowego jako organizacji społecznej.
Należy podkreślić, że prawo członka związku zawodowego do odliczenia kwoty
składek związkowych (do wysokości 300 zł) nie powoduje, że jest to obowiązkowe – każda
osoba uprawniona samodzielnie podejmuje decyzję, czy dokona odliczenia za dany rok
podatkowy. Rok 2022 jest pierwszym, za który będziemy uprawnieni do odliczenia składek
członkowskich od dochodu, co oznacza, że odliczenie można zastosować w rozliczeniu za ten
rok, które będziemy dokonywać na początku roku 2023.

Jak stanowi art. 26 ust. 7 pkt 5 ustawy, kwotę składek podlegających odliczeniu od
dochodu ustala się na podstawie dowodu wpłaty składek członkowskich na rzecz związku
zawodowego, z którego wynikają co najmniej: dane identyfikujące członka związku
zawodowego dokonującego wpłaty, nazwa organizacji związkowej, na rzecz której dokonano
wpłaty, tytuł i data wpłaty oraz kwota wpłaconych składek, a w przypadku składek
potrącanych przez pracodawcę – oświadczenie organizacji związkowej o wysokości
pochodzących od podatnika składek.

Z zacytowanego powyżej przepisu wynika, że występują istotne różnice w sytuacji,
w której członek związku wpłaca składki na rzecz związku zawodowego samodzielnie (do
kasy lub na rachunek bankowy) oraz w sytuacji, w której składki członkowskie pobiera
pracodawca z wynagrodzenia za pracę.

Jeżeli członek związku wpłaca składki do kasy, osoba przyjmująca wpłatę w imieniu
organizacji jest zobowiązana wydać dowód wpłaty, który zawiera wszystkie dane wskazane
w art. 26 ust. 7 pkt 5 ustawy: dane identyfikujące członka związku (co najmniej imię
i nazwisko), nazwę organizacji związkowej, tytuł i datę wpłaty oraz kwotę wpłaconych
składek. Wśród danych identyfikujących członka związku należy wymienić imię i nazwisko
oraz inne dane pozwalające na prawidłowe zidentyfikowanie wpłacającego
(np. nr legitymacji związkowej/datę urodzenia/miejsce zamieszkania).

Z kolei, jeśli członek związku wpłaca składki w formie przelewu na rachunek bankowy
organizacji, to co do zasady dysponuje dowodem wpłaty lub może go pozyskać z systemu
bankowego. Należy jednak pamiętać, że dokonując przelew członek związku powinien
wprowadzić dane określone w poprzednim akapicie.

Po podsumowaniu na podstawie posiadanych dowodów wpłaty składek w trakcie
roku kalendarzowego członek związku ma prawo je odliczyć od dochodu uzyskanego w tym
roku, jednak nie więcej, niż 300 złotych.

Organizacja związkowa na rzecz, której członkowie wpłacają składki samodzielnie
(do kasy lub na rachunek bankowy) jest zobowiązana do prowadzenia ewidencji składek
wpłacanych przez każdego członka, z uwzględnieniem danych wskazanych w art. 26 ust. 7
pkt 5 ustawy: dane identyfikujące członka związku (co najmniej imię i nazwisko), nazwa
organizacji związkowej, tytuł i data wpłaty oraz kwota wpłaconych składek. Taka ewidencja
jest niezbędna nie tylko w celu weryfikacji, czy członkowie związku wywiązują się
z obowiązku uiszczania składek, ale również po to, aby zabezpieczyć uprawnienia członków w
zakresie odliczenia składek od dochodu, w przypadku gdyby, np. z powodu wystąpienia
zdarzeń losowych członek związku zagubił posiadane dowody wpłaty. Należy pamiętać, że
zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem 5 lat i w takim okresie każdy członek
związku jako podatnik może zostać poddany kontroli ze strony organów skarbowych.
Odmiennie kształtuje się sytuacja, w której składki członkowskie są pobierane przez
pracodawcę z wynagrodzenia za pracę. W myśl art. 26 ust. 7 pkt 5 ustawy kwota składek
podlegających odliczeniu od dochodu powinna zostać ustalona na podstawie oświadczenia
organizacji związkowej o wysokości pochodzących od podatnika (członka) składek. Jest to
bardzo problematyczne biorąc pod uwagę, że dane o wysokości składek w takiej sytuacji
posiada sam pracodawca, a nie organizacja związkowa.

Niemniej, 10 stycznia 2022 r. został opublikowany przez Ministerstwo Finansów nowy
wzór formularza PIT-11, w którym każdy pracodawca przekazuje pracownikom informację
o przychodach ze stosunku pracy za dany rok kalendarzowy. Do nowego wzoru, który
dotyczy przychodów osiąganych od 1 stycznia 2022 r. została wprowadzona poz. 110
w brzmieniu: „składki członkowskie na rzecz związków zawodowych pobrane przez płatnika,
podlegające odliczeniu od dochodu, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2c ustawy”. W tej
sytuacji każdy członek związku, którego składki członkowskie są pobierane przez zakład pracy
otrzyma bezpośrednio od pracodawcy informację o wysokości składek, które może odliczyć
od dochodu. Tym samym celowość wydawania przez organizację związkową odrębnych
oświadczeń w tym zakresie stanęła pod znakiem zapytania.

Z pewnością przedstawione powyżej zagadnienia będzie jeszcze przedmiotem analiz
interpretacyjnych i być może dalszych prac legislacyjnych, dlatego informacje o efektach tych
ocen i pracy będziemy przekazywać niezwłocznie po ich opublikowaniu.

Pomoc prawną w niniejszej sprawie świadczy Dział Prawny Zarządu Regionu
Wielkopolska NSZZ „Solidarność”. Dane kontaktowe:

prawnik@solidarnosc.poznan.pl

Kierownik Dział Prawnego:

Dariusz Wegnerski
dariusz.wegnerski@solidarnosc.poznan.pl
tel. 61 853-08-60 w.15
kom. 660-693-241

Monika Konstowicz-Kusiak
monika.kusiak@solidarnosc.poznan.pl
tel. 61 853-08-60 w.16
kom. 604-197-908

Olaf Wiśniewski
olaf.wisniewski@solidarnosc.poznan.pl
tel. 61 853-08-60 w.17
kom. 606-462-433

Witold Kowalski
witold.kowalski@solidarnosc.poznan.pl
tel. 61 853-08-60 w.18
kom. 519-408-000

WERSJA PDF INFORMACJI DOSTĘPNA TUTAJ